Amortyzacja – zarówno w prawie bilansowym jak i w prawie podatkowym, oznacza koszt związany ze stopniowym zużywaniem się środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.
Zgodnie z przepisami Ustawy o rachunkowości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji.
Przepisy wskazują, że przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, który zależy w szczególności od:
- liczby zmian, na których pracuje środek trwały,
- tempa postępu techniczno-ekonomicznego,
- wydajności środka trwałego – mierzonej liczbą godzin jego pracy czy liczbą wytworzonych produktów,
- prawnych lub innych ograniczeń czasu używania środka trwałego,
- przewidywanej przy likwidacji cenie sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.
Ustawa o rachunkowości nie określa wysokości stawek amortyzacyjnych oraz długości okresu amortyzacji, wskazuje jedynie, by przy ich ustalaniu uwzględnić okres ekonomicznej użyteczności amortyzowanego majątku. Dla celów bilansowych można wybrać bardzo różne metody amortyzacji, czyli zarówno amortyzację liniową, amortyzację degresywną a nawet amortyzację progresywną i amortyzację naturalną, których nie można zastosować do celów podatkowych. Okres (stawkę) i metodę amortyzacji danego środka trwałego trzeba określić już na dzień jego przyjęcia, niemniej poprawność przyjętego okresu amortyzacji należy okresowo weryfikować (co najmniej na dzień bilansowy).
W odróżnieniu od przepisów bilansowych, przepisy podatkowe regulują bardzo szczegółowo zasady amortyzacji. W załącznikach do ustaw podatkowych PIT i CIT określono procentową, roczną stawkę amortyzacji dla poszczególnych grup środków trwałych. W prawie podatkowym powszechnie stosowana jest metoda liniowa amortyzacji, natomiast w odniesieniu do środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 , grupy 7 – z wyłączeniem samochodów osobowych, oraz grupy 8 KŚT można stosować również metodę degresywną.
Ponadto przepisy podatkowe w niektórych sytuacjach pozwalają na podwyższenie lub obniżenie stawki amortyzacyjnej, stosowanie indywidualnych stawek amortyzacyjnych oraz dokonanie jednorazowych odpisów amortyzacyjnych.
Jak widać przepisy bilansowe i podatkowe w zakresie amortyzacji różnią się między sobą dość znacznie. Prawo bilansowe (oprócz pewnych wyjątków wprowadzonych z dniem 1 stycznia 2019 r.) nie stanowi wprost o możliwości stosowania stawek podatkowych dla celów bilansowych. Dlatego jeżeli przebieg amortyzacji podatkowej w czasie, nie wykazuje faktycznego zużywania się danego środka trwałego w określonym okresie jego ekonomicznej użyteczności, to amortyzacja dla celów bilansowych powinna przebiegać w sposób niezależny od amortyzacji podatkowej.
Od 1 stycznia 2019 r. w amortyzacji środków trwałych i Wnip wprowadzono:
- nowe limity stosowane przy amortyzacji samochodów osobowych,
- rozszerzenie zakresu stosowania limitu ulepszenia w wysokości 10.000 zł,
- możliwość przyjęcia przez niektóre jednostki do bilansowej amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zasad prawa podatkowego.
W myśl nowych przepisów podatkowych, podatnik nie zaliczy do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych, dokonywanych od wartości początkowej samochodu osobowego, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej 150.000 zł („stary” limit wynosił 20.000 euro). Nowy limit należy stosować również w odniesieniu do samochodów osobowych przyjętych do używania i wprowadzonych do ewidencji środków trwałych przed 1 stycznia 2019 r., ale zastosowanie wyższego limitu dotyczy jedynie odpisów amortyzacyjnych naliczanych przez jednostki od dnia 1 stycznia 2019 r.
Ponad rok temu, od 1 stycznia 2018 r. zwiększony został z 3.500 zł do 10.000 zł limit stosowany m.in. do ulepszeń środków trwałych. Od roku 2018, jeżeli dokonane wydatki na ulepszenie środka trwałego nie przekraczają w danym roku podatkowym kwoty 10.000 zł, to podatnik ma prawo zaliczyć całą kwotę ulepszenia bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów. Zgodnie z przyjętą przez organy podatkowe interpretacją przepisu przejściowego limit 10.000 zł mógł być stosowany wyłącznie w stosunku do ulepszeń dokonywanych w środkach trwałych oddanych do używania po 31 grudnia 2017 r. Nowelizacja przepisów obowiązująca od 1 stycznia 2019 r. umożliwia zastosowanie wyższego limitu również do ulepszeń środków trwałych przyjętych do używania przed 1 stycznia 2018 r. Obecnie najważniejszy jest moment dokonania samego ulepszenia. Podatnicy, którzy stosowali się w trakcie 2018 r. do obowiązującej interpretacji, będą mogli skorzystać z nowego rozwiązania również za ten rok, poprzez dokonanie odpowiednich korekt.
Zupełną nowością jest możliwość przyjęcia przez niektóre jednostki do bilansowej amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zasad określonych w przepisach podatkowych.
W ustawie o rachunkowości dodano art. 32 ust. 7, który mówi że jednostki mikro, jednostki małe oraz określone organizacje pozarządowe (w tym fundacje i stowarzyszenia) mają możliwość w ramach uproszczeń zastosować dla celów bilansowych przepisy podatkowe w zakresie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Należy jednak pamiętać, że uproszczenie to nie dotyczy, pomimo posiadania statusu jednostki mikro lub statutu jednostki małej:
- spółek kapitałowych (czyli spółek akcyjnych i spółek z o.o.),
- spółek komandytowo-akcyjnych oraz
- spółek jawnych lub komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej.
Autor: biegły rewident – trener rachunkowości SYNTEZA
e-mail: trenerzy@synteza.pl
