Dla księgowego straszna nowina – firma produkcję rozpoczyna

Prawidłowe rozliczenie kosztów produkcji to najtrudniejsze zagadnienia w rachunkowości finansowej. Tych zasad nie można się po prostu nauczyć, to trzeba zrozumieć oraz dostosować do specyfiki danej jednostki, bo procesy produkcyjne są bardzo zindywidualizowane. Przedsiębiorstwa mogą wytwarzać różne produkty, więc nie ma jednolitych sposobów postępowania, tylko wytyczne ogólne, które trzeba prawidłowo zastosować z uwzględnieniem zasady istotności, możliwych uproszczeń i oczekiwań organów zarządzających jednostką.

Elementy kosztów zaliczane do kosztu wytworzenia wyrobów gotowych

Wyroby gotowe na dzień ich powstania ujmuje się w księgach rachunkowych według kosztów wytworzenia. Taka zasada wynika z treści art. 28 ust. 11 ustawy o rachunkowości. Ustawodawca w art. 34 ust 2 ww. ustawy dopuszcza również stosowanie do wyceny przychodów wyrobów gotowych stałych cen ewidencyjnych.
W tym przypadku wartość odchyleń wynikającą z różnicy pomiędzy ceną ewidencyjną a kosztem rzeczywistym, rozlicza się po zakończeniu każdego miesiąca proporcjonalnie do wartości stanu końcowego i rozchodu wyrobów gotowych.

W świetle art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości, koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.

Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się:

  • zmienne pośrednie koszty produkcji oraz
  • tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem

Do kosztów bezpośrednich wytworzenia produktu zalicza się koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem, są to w szczególności:

  • wartość zużycia materiałów bezpośrednich
  • koszty wynagrodzeń, ubezpieczeń i innych świadczeń na rzecz pracowników bezpośrednio produkcyjnych,
  • wartość zużycia energii, paliw i narzędzi produkcyjnych – jeżeli, zgodnie z przyjętymi przez jednostkę rozwiązaniami rachunku kosztów, następuje ich bezpośrednie powiązanie z jednostką produktu.

Do ewidencji kosztów wytworzenia wyrobów gotowych służy konto 50 “Koszty działalności podstawowej produkcyjnej”. Przy czym od razu na koncie tym ujmuje się koszty bezpośrednie produkcji, zaś koszty pośrednie produkcji (jako koszty wydziałowe) rejestruje się bieżąco na koncie 52-1, a następnie rozlicza się na odpowiednie stanowiska kosztów, w tym koszty działalności podstawowej – produkcyjnej. Koszty te przy zastosowaniu odpowiednich metod kalkulacji są dzielone na wyroby gotowe i usługi zakończone, półprodukty oraz produkcję w toku.

Wśród kosztów wydziałowych można wyróżnić dwie ich grupy:

1) koszty utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń produkcyjnych (koszty ruchu), tj.:

a) koszty amortyzacji, remontów i konserwacji maszyn i urządzeń,

b) pozostałe koszty utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń niezbędnych do prowadzenia procesu produkcji (czyli koszty energii, koszty paliwa napędowego i technologicznego, transport wewnętrzny itp.);

2) koszty ogólnowydziałowe, tj.:

a) koszty kierowania i obsługi administracyjnej wydziału,

b) koszty związane z tworzeniem ogólnych warunków pracy, (czyli oświetlenie, ogrzewanie, utrzymanie czystości, bezpieczeństwo pracy itp.).

Zmienne pośrednie koszty produkcji

Koszty produkcji poniesione w okresie wytwarzania produktu, które zmieniają się bezpośrednio lub prawie bezpośrednio wraz ze zmianą wielkości produkcji albo wraz ze zmianą innych właściwych czynników, takich jak liczba godzin pracy maszyn i urządzeń produkcyjnych lub liczba wytworzonych zleceń (partii) produkcyjnych. Zmiany kosztów względem tych czynników mogą być proporcjonalne (liniowe) lub nieproporcjonalne (progresywne lub degresywne). Do zmiennych pośrednich kosztów produkcji można zaliczyć np. wartość zużycia materiałów, energii, paliw i oprzyrządowania, niezaliczanych do kosztów bezpośrednich, których zużycie zależy od czasu pracy maszyn i urządzeń.

Stałe pośrednie koszty produkcji

Koszty poniesione w okresie wytwarzania produktu, które pozostają stosunkowo niezmienne, niezależnie od wielkości produkcji oraz wielkości czynników, takich jak liczba godzin pracy maszyn i urządzeń produkcyjnych lub liczba wytworzonych zleceń (partii) produkcyjnych. Do stałych pośrednich kosztów produkcji można zaliczyć np. koszty amortyzacji i utrzymania (konserwacji, remontów) maszyn i urządzeń oraz budynków produkcyjnych oraz koszty ogólnoprodukcyjne. Stałe pośrednie koszty produkcji przypisuje się do każdej jednostki produkcji w części odpowiadającej poziomowi tych kosztów, obliczonemu na jednostkę produkcji, przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Wielkości stałych pośrednich kosztów produkcji przypisanych do każdej jednostki produkcji nie zwiększa się o skutki niższego od ustalonego jako normalny poziomu produkcji. W okresie wyższego niż ustalony jako normalny poziomu produkcji wielkości stałych pośrednich kosztów produkcji przypisanych do każdej jednostki produkcji zmniejsza się odpowiednio, aby nie wyceniać zapasów produktów powyżej ich rzeczywistego kosztu wytworzenia.

Procedura rozliczania kosztów wydziałowych wymaga przede wszystkim zastosowania pewnych parametrów umownych, zwanych kluczami rozliczeniowymi. Klucze rozliczeniowe stanowią podstawę rozliczenia określonej kwoty kosztów pośrednich pomiędzy obiekty odniesienia (stanowiska pracy lub produkty). Jako klucz rozliczeniowy powinien być przyjmowany taki parametr, który jest proporcjonalny do kosztów pośrednich, wyraża rzeczywistą lub umowną zależność między nim a kosztami podlegającymi rozliczeniu oraz jest możliwie łatwy do zmierzenia.

Autor: biegły rewident – trener rachunkowości SYNTEZA
e-mail: trenerzy@synteza.pl

Share